Bu içerik, orijinal makaleden Türkçeye çevrilmiştir.
WRI Türkiye, daha sürdürülebilir, kapsayıcı ve yaşanabilir bir kentsel çevre yaratmak amacıyla İstanbul’un Caferağa Mahallesi’nde topluluk temelli bir sürece öncülük etti. Nisan 2023 ile Eylül 2024 arasında yürütülen Yaşanabilir Caferağa projesi kapsamında, mahalle sakinleriyle yakın iş birliği kurularak aşırı kalabalık, artan sıcaklıklar ve çevre kirliliği gibi sorunlar ele alındı; bu sorunlara yönelik çözüm önerileri geliştirildi.
Son birkaç yıldır WRI Türkiye’nin İstanbul’daki Derinlemesine Çalışma (Deep Dives) Programı ekibi, mahalle ölçeğinde aktif ulaşım planlamasını desteklemek üzere şehirle yakın temas halinde çalışıyor. Hâlihazırda İstanbul genelinde yürütülen Sürdürülebilir Kentsel Ulaşım Planı (SKUP), kentin düşük karbonlu ve erişilebilir toplu taşımayı güçlendirmesine ve yürüyüş ile bisiklet gibi sıfır karbonlu ulaşım biçimlerine geçişi teşvik etmesine yönelik kapsamlı bir yol haritası sunuyor.
Bu strateji doğrultusunda Caferağa, düşük emisyon bölgesi oluşturulması için öncelikli alanlardan biri olarak belirlendi. Kentsel yaşamın yanı sıra kültürel ve turistik cazibesiyle öne çıkan mahalle, artan trafik ve yoğunluk baskısıyla karşı karşıya. WRI Türkiye, SKUP’un hayata geçirilmesine katkı sunmak üzere Derinlemesine Çalışma Programı’nı Caferağa’da yürüttü; amaç, mahallenin kültürel canlılığını, kentin emisyon azaltımı, sürdürülebilir ulaşım ve yaşanabilirlik hedefleriyle uyumlu bir şekilde dengeleyen bir plan ortaya koymaktı.
Daha Yaşanabilir Bir Alanı Birlikte Şekillendirmek
Aşırı kalabalık ve kirliliğin etkilerini doğrudan yaşayan Caferağa sakinlerinin — özellikle yaşlılar, engelliler ve küçük çocuklu ebeveynler gibi grupların — trafik kaynaklı hava kirliliğine maruz kalması ve dar kaldırımlarda hareket etmekte zorlanması, projede topluluk temelli bir yaklaşımı zorunlu kıldı. Derinlemesine Çalışma Programı ekibi, daha yaşanabilir ve sürdürülebilir çözümler geliştirme sürecinin merkezine mahalle sakinlerini yerleştirdi. Mahalleli, yerel kuruluşlar, büyükşehir ve ilçe belediyesi yetkilileri, araştırmacılar ve sivil toplum temsilcileriyle yürütülen kapsamlı bir katılım ve iletişim çalışması sayesinde, Yaşanabilir Caferağa planının şekillenmesine yön verecek farklı görüş ve öneriler toplandı.
Temmuz 2023’ten itibaren, WRI Türkiye ekibi, mahalle sakinleri ve kilit paydaşlarla bir dizi eğitim düzenleyerek, yaşanabilir ve iklime dirençli mahalleler yaratmak için güçlü ve ortak bir bilgi birikimi oluşturmayı hedefledi. Bu eğitimlerde, yayaların güvenliği, aktif ulaşım planlaması ve veri odaklı karar alma gibi temel konular ele alındı.
WRI Türkiye ekibi ve Caferağa paydaşları, kamu alanlarının iyileştirilmesine yönelik en iyi uygulamaları inceledi; sakinlerin ve ziyaretçilerin ihtiyaçlarını dengeleme, aşırı sıcaklık gibi iklim sorunlarını azaltma ve sürdürülebilir ulaşımı destekleyen etkili kentsel politikaları uygulama yollarını birlikte tartıştı.
Caferağa Mahallesi’nde aktif ulaşım planlaması için tematik kriterlerin katılımcılar tarafından birlikte değerlendirildiği Kriter Geliştirme Atölyesi’nden bir kare. Fotoğraf: WRI Türkiye
Proje kapsamında, WRI Türkiye ekibinin Eylül 2023’te düzenlediği dört atölye çalışması ile Caferağa Mehmet Ayvalıtaş Meydanı’nda yayaların güvenliği ve kamu alanlarının iyileştirilmesine yönelik pilot bir uygulama gerçekleştirildi. Her atölye, kentsel yaşanabilirliğin farklı bir yönüne odaklandı:
- İdeal bir mahalle ortamı için kriterlerin belirlenmesi.
- Engelli bireylerin ihtiyaçlarının ele alınması.
- Kentsel ısı adalarının anlaşılması ve etkilerinin azaltılması.
- Yaşanabilirliği artırmak için benzer şehirlerden ilham alınması.
Caferağa’nın Geleceği için 5 Yerel Çözüm
WRI Türkiye ekibi, düzenli kapasite geliştirme faaliyetleri, katılım süreçleri ve atölyeler aracılığıyla ilçeye yönelik beş temel çözümü birlikte oluşturdu:
- Yaya alanlarını önceliklendirmek — kaldırım genişletme, erişilebilirlik rampaları ekleme ve yaya geçidi görünürlüğünü artırma gibi adımlarla güvenliği artırmak ve sürdürülebilir ulaşımı teşvik etmek.
- Bisiklet ve skuter park alanları için sağlam bir mahalle ağı ve net kurallarla bütünleşik bir mikro hareketlilik stratejisi oluşturmak.
- Toplu taşıma erişimini yeni bir yerel servis sistemi ile genişleterek, trafik yoğunluğunu azaltmak ve hava kalitesini iyileştirmek.
- Sürdürülebilirlik ve yaşanabilirliği desteklemek için sokak içi park alanlarını sınırlandırmak ve önceliği mahalle sakinlerine vermek gibi bilinçli park politikaları geliştirmek.
- Teslimat süreçlerini iyileştirmek amacıyla yeni teslimat saatleri ve yükleme alanları belirlemek ve kargo bisikleti kullanımını teşvik etmek.
Şu anda kapsamlı bir plan haline getirilen bu stratejiler, Caferağa’nın canlılığını korumayı, aşırı kalabalık sorununu çözmeyi ve çevresel dayanıklılığı artırmayı hedefliyor. ModaBüs servisinin 2025’in son çeyreğinde hizmete girmesi gibi bazı adımlar yakın zamanda hayata geçecek; yaya alanlarının canlandırılması gibi diğer çalışmalar ise düzenli ve sürekli olarak devam edecek.
Gelişim sürecinin her aşamasında topluluğu sürece dahil eden WRI Türkiye ekibi, çözümlerin Caferağa sakinlerinin ihtiyaç ve beklentilerine uygun olmasını sağladı; böylece mahalle halkı planı benimseyip sahiplenme imkânı buldu.
İstanbul’daki Derinlemesine Çalışmaların Geleceği
Derinlemesine Çalışma projesinin başarısı, programın bir sonraki aşamasını şekillendirecek ve çalışma alanını tüm Kadıköy ilçesine genişletecek. 2025 ve 2026 yıllarında WRI Türkiye ekibi, Caferağa’da atılan temelleri referans alarak, kentsel ısı adalarını azaltmaya yönelik doğa temelli çözümler (NBS) üzerinde çalışacak. Kapsamlı bir kavramsal plan geliştirmeyi hedefleyen WRI, bu plan çerçevesinde pilot uygulamalar da gerçekleştirerek, doğa temelli çözümlerin Kadıköy’ün kentsel ulaşım projelerine nasıl entegre edilebileceğini inceleyecek.
Sürdürülebilir Kentler Yaratmak
WRI Ross Center’ın Derinlemesine Çalışma (Deep Dives) Programı, kentlerle yakın ve uzun vadeli iş birlikleri kurarak, derinleşmiş kentsel sorunlara kalıcı çözümler geliştirmeyi hedefliyor.
Programı keşfedin.